Hervormingen in schenk- en erfbelasting en registratierechten (Voorontwerp Programmadecreet 2026)

De huidige regeling voorziet dat de overdracht van aandelen van een familiale vennootschap bij schenking of vererving onder bepaalde voorwaarden aan 0% schenkbelasting of 3% erfbelasting kan gebeuren. De bedoeling was om de continuïteit van familiale bedrijven te waarborgen.

In de praktijk werd deze regeling echter vaak ook toegepast op vennootschappen die voornamelijk vastgoed bezitten, waaronder residentieel vastgoed dat geen verband houdt met de eigenlijke bedrijfsactiviteit. De regering wil dit rechtzetten door te bepalen dat residentieel vastgoed voortaan wordt uitgesloten van de berekeningsbasis van de gunstregeling. Enkel het deel van de onderneming dat effectief bijdraagt tot de economische activiteit komt nog in aanmerking. Uiteraard zal het bedrijfsvastgoed (bv. magazijn, winkel, fabriekspand etc.) wel nog in aanmerking komen voor de gunstregeling.

Voorbeeld:

Een familie bezit een vennootschap die een kleine handelszaak uitbaat, maar ook twee verhuurde appartementen in portefeuille heeft. De schenking van de aandelen aan de kinderen gebeurt vandaag tegen 0% schenkbelasting, aangezien de vennootschap als “familiaal” wordt beschouwd.

Onder het nieuwe regime zal enkel het deel van de aandelen dat overeenstemt met de waarde van de handelszaak nog in aanmerking komen voor het nultarief. De waarde van de appartementen zal afzonderlijk worden belast tegen het gewone tarief in de schenkbelasting (tot 27%).

Voor familiale ondernemingen is het aldus van belang om tijdig te bekijken of een herstructurering wenselijk is om het bedrijfsactieve vermogen te onderscheiden van het louter residentieel vastgoed.

Een tweede grote vernieuwing is de invoering van de singlevermindering, een nieuw instrument in de erfbelasting. Onder het huidige systeem gelden de erfbelastingstarieven per verwantschapsgraad. Personen die geen familieband hebben met de overledene, betalen het hoogste tarief (tot 55%), ook al gaat het om een nauwe persoonlijke band, zoals een langdurige vriendschap of zorgrelatie.

Met de nieuwe singlevermindering wil de Vlaamse overheid meer ruimte bieden voor persoonlijke keuzes in successieplanning. Via een testament kan de erflater één welbepaalde persoon aanwijzen als begunstigde van de vermindering, die dan een lager tarief betaalt. De vermindering moet expliciet worden gevraagd in de aangifte van nalatenschap en geldt enkel als de aanwijzing ondubbelzinnig in het testament is opgenomen. De exacte besparing hangt af van de concrete tarieven, de omvang van vermindering en de toepassing in de regularisatieaangifte, die nog moeten worden uitgewerkt via uitvoeringsregels. De singlevermindering is voorbehouden tot de zijlijn en kan enkel toepassing vinden voor nalatenschappen van erflaters zonder partner en zonder erfopvolgers in de rechte lijn.

De maatregel is vooral interessant voor alleenstaanden zonder directe erfgenamen, maar ook voor mensen die iemand buiten de familie willen belonen. Testamenten die vóór 2026 zijn opgesteld, zullen moeten worden aangepast om van deze vermindering te kunnen genieten.

De vrijstelling voor de langstlevende echtgenoot of wettelijke samenwonende partner wordt in het nieuwe regime verder uitgebreid. Momenteel geldt een vrijstellingsbedrag (het “abattement”) voor roerende goederen ten bedrage van 50.000 euro, zodat een deel van het spaargeld, beleggingen of levensverzekeringen belastingvrij kan worden geërfd. Vanaf de inwerkingtreding van het Programmadecreet wordt dit vrijstellingsbedrag aanzienlijk verhoogd naar 100.000 euro.

Deze aanpassing wil tegemoetkomen aan de realiteit dat steeds meer nalatenschappen vooral uit roerend vermogen bestaan. De maatregel versterkt de financiële positie van de langstlevende, zodat hij of zij niet meteen liquide middelen hoeft aan te spreken om erfbelasting te betalen.

Voorbeeld:

Bij het overlijden van Els erft haar man Marc een roerend vermogen van 250.000 euro. Vandaag geldt een vrijstelling op de eerste 50.000 euro, zodat Marc erfbelasting betaalt op 200.000 euro. Ingevolge de stijging van de vrijstelling naar 100.000 euro cf. het voorontwerp, zal Marc slechts erfbelasting op 150.000 euro betalen.

Ook de regels voor het verlaagde verkooprecht (registratierecht) bij de aankoop van de enige eigen woning worden aangescherpt. Momenteel geldt het gunsttarief van 2% voor natuurlijke personen die hun enige woning in volle eigendom aankopen en binnen de 3 jaar na het verlijden van de notariële akte zich laten inschrijven in het bevolkingsregister op het adres van de gekochte woning.

Om misbruik te voorkomen, wil de Vlaamse Regering deze voorwaarden verstrengen en duidelijker maken. Het verlaagde tarief zal enkel nog gelden als de koper de inschrijving in het bevolkingsregister gedurende een ononderbroken periode van minstens één jaar behoudt.

De inwerkingtreding van de aangekondigde wijzigingen is voorlopig voorzien op 1 januari 2026. Dat betekent dat overlijdens, schenkingen of aankopen vanaf die datum onder het nieuwe regime zullen vallen. Voor bestaande testamenten, schenkingsplannen of aankoopintenties is het raadzaam om in de komende maanden te evalueren of aanpassing nodig is.

Voor ondernemende families kan het nuttig zijn om de vennootschapsstructuur door te lichten, zodat residentieel vastgoed niet ongewild de toepassing van de gunstregeling in gevaar brengt. Alleenstaanden resp. koppels kunnen overwegen hun testament te herzien om van de singlevermindering resp. de verhoogde vrijstelling te genieten.

Heeft u vragen of wil u begeleiding bij de voorbereiding op deze nieuwe regels? Contacteer ons via advisory@vcsa.be, wij helpen u graag verder.

Deze nieuwsbrief is onder voorbehoud van eventuele wijzigingen in de definitieve wetteksten, die op heden nog niet beschikbaar zijn.